Podczas kilku lat pracy w branży outdoor oraz rozmów w gronie ludzi gór zauważyłem, że wiele osób ma kłopot z doborem właściwego buta trekkingowego. Zarówno moi znajomi jak i klienci zadawali dosyć podobne pytania. Na co zwrócić uwagę? Czy podeszwa musi być tak twarda? Dlaczego mam kupić tak duży rozmiar?  Czy istnieje but uniwersalny?

Przystępując do zakupu butów przeznaczonych do chodzenia po górach należy zastanowić się gdzie i kiedy będą one użytkowane. Bardzo ważne jest też to w jakich górach spędzamy czas oraz jaka pora roku aktualnie tam panuje. W przypadku wyższych, skalistych gór (Tatry, Alpy itp.) należy pamiętać o tym, że znacząco wydłuża się czas zalegania pokrywy śnieżnej i lodu. Oznacza to, iż dłużej będą tam panować niższe temperatury oraz warunki wymuszające użycie raków. To z kolei warunkuje konieczność posiadania twardszej podeszwy aby uniknąć złamania łącznika, tj. elementu łączącego przód i tył raka lub uszkodzenia buta przez tarcie zbyt luźno trzymającej się konstrukcji. Oprócz tego dobór twardszej podeszwy wymusza kamieniste podłoże. Podczas wędrówki nasze stopy będą się mniej męczyć ponieważ ścięgna nie będa zmuszone do cięższej pracy. Twardość podeszwy jest też zawsze bilansowana przez znajdujące się w śródpodeszwie pianki dodatkowo wytłumiające drgania generowane podczas chodzenia. W Beskidach lub górach o podobnym charakterze, gdzie nawet zimą nie użyjemy raków, a skał jest mało lub nie ma ich wcale, adekwatniejsza będzie miększa podeszwa. 

Zacznij zatem od twardości:

Na naszej stronie znajdziesz wygodny podział butów na: miękkie, średnio twarde i twarde.

Kolejnym ważnym zagadnieniem, z którym jako sprzedawca mam często do czynienia jest kwestia czy kupić obuwie z membraną czy bez. W przypadku buta za kostkę sprawa jest dosyć prosta. Pomijając obszary, na których panuje wyraźny podział na porę suchą i deszczową lub opady występują raz na kilka lat, nawet podczas weekendu możemy natrafić na zmienne warunki atmosferyczne. Z moich doświadczeń wynika, że w takiej sytuacji buty za kostkę posiadające membranę sprawdzą się lepiej. Z jednej strony zabezpieczą nas przed wodą, z drugiej zaś zapewnią oddychalność. Brak Gore - Texu może może okazać się szczególnie dotkliwy w okresie między październikiem a majem. Nawet w trakcie weekendowego wypadu w Beskidy buty bez membrany niechybnie przegrają w starciu z długimi mokrymi trawami lub topiącym się śniegiem. Nawet najlepiej naniesiona zewnętrznie impregnacja może okazać się w takich warunkach niewystarczająca, zwłaszcza gdy na trasie nie ma możliwości jej uzupełnienia. Przekonałem się o tym na własnej skórze podczas zimowej wędrówki w trakcie roztopów. Co prawda istnieją sposoby trwalszego zabezpieczenia butów za pomocą różnych substancji ale jest to zabieg, który mocno ograniczy oddychalność buta.

Pytanie “z membraną czy bez?” staje się twardszym orzechem do zgryzienia w przypadku gdy stajemy przed zadaniem kupna butów przed kostkę. Rozwiązaniem jest tutaj postawienie sobie pytania w jakich warunkach będziemy ich używać. Każda osoba ma inną tolerancję termiczną ale możemy przyjąć, że gdy słupek rtęci wskazuje powyżej +25 stopni to  należy zrezygnować z membrany. W takich warunkach oddychalność staje się priorytetowa. Membrana w tym przypadku stanie się ograniczeniem ponieważ nawet jeśli w takiej sytuacji nasze obuwie zmoknie będziemy w stanie szybko je wysuszyć.

Na naszej stronie wygodnie posortujesz buty po tym czy mają membranę, czy też nie.

Dla precyzyjnego wytłumaczenia problematyki doboru butów przyjąłem uproszczony podział na grupę zimową i letnią. Chciałbym jednak zaznaczyć, że obecnie zaczyna się on zacierać i dziś dzielimy obuwie według  rodzaju aktywności użytkownika. Mając na uwadze tę sytuację można powiedzieć, że but zimowy i letni to dwa dość pojemne, częściowo zachodzące na siebie, zbiory. Widać tu pewną analogię w odniesieniu do podziału Karpat na Zachodnie i Wschodnie. Choć przyjmując kryteria geograficzno - przyrodnicze możemy wskazać linię podziału to w rzeczywistości istnieje przecież strefa przejściowa, w której występują cechy mieszane. Takie samo zjawisko występuje przy próbie ustalenia podziału butów na zimowe i letnie. Często mamy do czynienia z produktami, które w rozmaitych proporcjach mają elementy jednej i drugiej grupy. 

Zatem, co mają buty zimowe?

Jeszcze około 2010 roku zimowe obuwie turystyczne definiowano mniej więcej tak: ciężkie, wykonane z jednego płata skóry i wyposażone w gumowy otok. Obecnie, po kilku latach doświadczenia “za sklepową ladą” i przejściu tysięcy kilometrów górskich szlaków scharakteryzowałbym go nieco inaczej: grubsza cholewka, zamknięta konstrukcja (pozbawiona siateczkowych / materiałowych wstawek), możliwość podpięcia raków (dotyczy to kategorii obuwia przeznaczonego do aktywności w górach takich jak np. Tatry) oraz gumowy otok.

Na naszej stronie znajdziesz podział na buty pod raki półautomatyczne i buty pod raki automatyczne. 

Jeżeli wiemy, że nasza górska aktywność ogniskuje się w okresie od późnej jesieni do wiosny to należy sięgnąć po but zimowy. W przybliżeniu będzie to najleprze rozwiązanie od października do kwietnia/maja kiedy mamy największą szansę na śnieg i błoto. W innych miesiącach to co było zaletą, jak np. grubsza cholewka, zamknięta konstrukcja, może okazać się wadą. Mając na względzie powyższe wywody za but zimowy możemy przykładowo uznać modele Meindl Paradiso i Scarpa Ribelle. Mówię tu oczywiście o zimowych butach trekkingowych, używanych na szlakach dostępnych dla każdego a nie o wymagającej zimowej wspinaczce na szczyty jak np.: Gerlach, Mont Blanc, Kazbek czy Elbrus. Buty na tego rodzaju szczyty tu już zupełnie inna kategoria.

Nie oznacza to, że jeśli zimą nie jeździmy w góry wcale lub rzadko to trzeba zrezygnować ze wszystkich cech reprezentowanych przez obuwie zimowe. Gumowy otok jest zawsze pożądanym elementem - chroni zarówno cholewkę jak i naszą stopę, dodatkowo zabezpiecza dolną część buta przed wilgocią oraz nieco ułatwia czyszczenie. Twardsza podeszwa także nie musi być minusem. Po pierwsze z moich obserwacji wynika, że większość “górołazów” jeździ w pasma o różnym charakterze lub w kilka o różnej specyfice. Po wtóre nigdy nie wiemy jak będzie wyglądała nasza aktywność za rok czy dwa - potencjalnie każdy beskidzki wędrowca może zacząć jeździć również w Tatry lub Alpy.    

fot. Ribelle HD - zdjęcie katalogowe, oraz w swoim żywiole na nogach naszej ekipy . Raki to Grivel G10.

Ok, a jakie buty letnie??

Przejdźmy do tematyki butów letnich. Co sprawia, że możemy sklasyfikować obuwie jako letnie? W mojej ocenie będą to cieńsza cholewka (1,6 - 1,8 mm), wstawki z materiału, miększa podeszwa oraz bieżnik, który najlepiej sprawdza się na bezśnieżnym podłożu. Tego typu  produkty najlepiej sprawdzą się w okresie od maja do września/października.   Podobnie jak w przypadku butów zimowych tu również mamy sytuację, w której jest to obszerny zbiór, częściowo zachodzący na sąsiedni. Jako typowy but letni można wskazać AKU Slope GTX. Natomiast w ujęciu “nieortodoksyjnym” letnim butem jest też Rush Trek GTX.    

fot. tzw parka: czyli damskie Aku UltraLight i Aku Slope - fotografia udostępniona przez naszych klientów

Jeszcze kilkanaście lat temu wybranie się w góry w butach poniżej kostki uchodziło w Polsce niemalże za herezję :). Dziś sytuacja prezentuje się zupełnie inaczej o czym pisałem już kiedyś tutaj. Tak zwaną podejściówkę również można umieścić w zbiorze o nazwie buty letnie. Z pewnością jest to but lżejszy i umożliwiający lepsze oddychanie stopie. Jest to rozwiązanie kierowane szczególnie do turystów pokonujących via ferraty lub bardziej wymagające techniczne szlaki takie jak Orla Perć w Tatrach. Takie osoby z pewnością docenią swobodę jaką daje but podejściowy. 

W ciągu ostatnich kilku lat pojawiły się nowa kategoria obuwia, którą można określić jako wyższe buty podejściowe. Są one "formą przejściową" między klasycznym butem trekkingowym a podejściówką 

To jakie buty w końcu?

Kończąc wywody dotyczące podziału butów chciałbym zająć się butem uniwersalnym. Jak już wspomniałem wcześniej nie znajdziemy produktu, który będzie w 100% uniwersalny. Uniemożliwiają to zmieniające się pory roku, charakter gór i “styl” wyjazdu. Idealnym rozwiązaniem byłoby zakupienie dwóch a nawet trzech par obuwia, co z różnych przyczyn bywa nierealne. Na drodze kompromisu jesteśmy często zmuszeni do wyboru jednej uniwersalnej. W tej sytuacji należy wybrać but, który będzie miał relatywnie twardą podeszwę, niezbyt grubą cholewkę i raczej zabudowaną konstrukcję. Jako przykład buta uniwersalnego, posiadającego wymienione wyżej cechy wskazałbym model Salewa MTN Trainer Mid, który użytkuję osobiście lub na przykład Meindl Litepeak.

Podsumowanie

Na zakończenie chciałbym udzielić wskazówek dotyczących samego procesu doboru buta. Przy zakupie obuwia powinniśmy kierować się kilkoma “złotymi zasadami”:

• upewnij się, że nie kupujesz za małego rozmiaru - sprawdź czy masz odpowiednio dużo miejsca między końcem palcy u stup a wnętrzem buta (powinna być to odległość około 1 cm). Nawet pół numeru błędu może zakończyć się bólem palców podczas schodzenia ze szczytu, a nawet zejściem paznokcia! W opisie każdego z naszych butów znajdziesz pomocną tabelę informującą o długości wkładek butów, oraz o sugerowanym rozmiarze po zmierzeniu stopy (poniżej przykład)
• nie licz na to, że coś co dokucza ci we wnętrzu obuwia już w sklepie zniknie na trasie - buty muszą od razu dobrze ułożyć się na obu stopach. 
• zwróć uwagę na kształt swojej stopy - nawet podobne modele tej samej marki mogą różnić się uformowaniem przestrzeni w środku.
• pamiętaj, że kupujesz obuwie nie na jeden konkretny wyjazd ale na dłuższy czas.
• nie oszczędzaj na swoim komforcie!

Dopasowanie buta (rozmiaru):

1. Zmierz długość stopy jak na obrazku poniżej
2. Skoryguj pomiar według opisu z tabeli (patrz poniżej)

Twoja stopa ma zatem długość 28cm, czyli według tabeli dodajemy 28cm + 0,5 cm = 28,5 cm. Patrzymy na kolumnę mondopoint i odnajdujemy swój rozmiar czyli 44 EU.